Filial matbuot xizmati tomonidan "ORCID Global Participation Fund-Community development and Outreach in Uzbekistan" loyihasi kordinatori bilan navbatdagi suhbat o'tkazildi.
Amritdinova Parvina: ORCID Global ishtirok jamg'armasi g'olibi bo'lganingiz bilan tabriklaymiz!
Praveen Malla: Katta rahmat!
Amritdinova Parvina: Ushbu moliyaviy grad loyihani qanday qilib qòlga kiritdingiz?
Praveen Malla: Zafar Abdullayev aytganidek, biz 2023-yil sentabr oyida ushbu tanlovda qatnashgan edik va 2024-yil yanvar oyida g‘olib deb topilgan edik. O‘ylaymanki, bizning grant yutib olishimizning asosiy sababi bu bizning puxta ishlab chiqilgan rejalarimiz bo‘lib, u universitet sifatida O‘zbekistonda ORCID amaliyot hamjamiyatini yaratishdagi birdamligimizni, qat’iyatimizni ko‘rsatdi.
Amritdinova Parvina: Lekin nega aynan bu loyiha?
Praveen Malla:O‘zbekistonda ishlayotgan xorijlik professor sifatida men O‘zbekiston Oliy ta’limiga yangi va xolis ko‘z bilan qarayman. So‘nggi uch yil ichida O‘zbekiston universitetlari ekotizimida ko‘plab o‘zgarishlar ro‘y berdi. O‘zbekistondagi davlat va xususiy Oliy o‘quv yurtlari bilan keng ko‘lamli aloqalarim orqali shuni aytishim kerakki, bu o‘zgarishlarning guvohi bo‘lganimdan faxrlanaman. Shunday qilib, ORCID Fond tashkiloti òz tanlovini dunyo mamlakatlari ayniqsa Janub mamlakatlari uchun e'lon qildi, biz ushbu imkoniyatdan foydalanish zarurligini ko'rdik.
Amritdinova Parvina: O‘zbekiston Oliy ta’lim tizimida qanday o‘zgarishlarni ko‘ryapsiz?
Praveen Malla: Xo'sh, juda ko'p. O‘zbekiston Oliy o‘quv yurtlarida biz guvoh bo‘lgan bir qancha taniqli shaxslar baynalmilallashuvni kuchaytirmoqda. Universitetlar - ham davlat, ham xususiy - xorijlik professorlarni ko'proq jalb qilmoqda va talabalarni qabul qilish statistikasi O'zbekiston zaminida xorijlik talabalarning ko'pligidan dalolat beradi. Bu, menimcha, katta voqea. Bundan tashqari, men ingliz tilini - o'qitish tili sifatida bosqichma-bosqich qabul qilinishini ko'rayapman. Ko'pgina universitetlar hozirda ba'zi dasturlarni ingliz tilida olib borishni taklif qilishadi. Universitetlarga bu yòl biro, qiyinchilik tuģdirsa ham, bu ajoyib o'zgarishdir. Bundan tashqari, men Scopus indeksli jurnallarda nashr etish, THE va QS reyting mashg'ulotlarida qatnashish, pedagogikada innovatsiyalar kiritish, texnologiyaga asoslanish uchun yuqoridan pastga bosim tendentsiyasini ko'rmoqdaman. ta'lim jarayonlari, keng qamrovli elektron kutubxonani yaratish va talabalarga kontentga osongina kirish uchun imkoniyatlar yaratish, tadbirkorlik hujayralarini inkubatsiya qilish va talabalar tadbirkorlariga g'oyadan tijoratlashtirishga o'tishga yordam berish va hokazo.
Bu O‘zbekistonda Oliy ta’lim ekotizimida uzoq muddatli islohotlarning boshlanishi, xolos. Hukumat Oliy ta’lim muassasalari uchun “majburiy akkreditatsiya” rejimiga o‘tgandan so‘ng, men hozir aytib o‘tgan barcha narsalar va ta’limni boshqarishdagi shunga o‘xshash ko‘plab qo‘shimcha yangiliklar paydo bo‘lishda davom etadi. Bu O‘zbekiston oliy ta’lim tizimini yanada tubdan o‘zgartiradi.
Ishonchim komilki, O‘zbekiston barcha to‘g‘ri qadamlarni tashlamoqda va tez orada Oliy ta’lim tizimini o‘zgartirib, Markaziy Osiyodagi yirik ta’lim markaziga aylanadi. Qizig‘i shundaki, O‘zbekiston Markaziy Osiyo mintaqasidagi yetakchi ta’lim tizimiga ega davlatlarda biriga aylanish uchun ham aholi, ham aloqa imkoniyatlariga ega.
Amritdinova Parvina: Ushbu loyihaning asosiy mazmun-mohiyati va ahamiyati nimada?
Praveen Malla: O‘zbekiston bugungi kunda katta iqtisodiy islohotlar bosqichidan o‘tmoqda. O‘zbekiston hukumati mamlakatni xorijiy investitsiyalar uchun jozibador qilish maqsadida ko‘plab islohotlarni boshladi. Islohotlar tufayli yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan ehtiyojlarni qondirish uchun har tomonlama barkamol, yetuk kadrlar tayyorlash jarayonini jadallashtirish uchun mamlakatingizda Oliy ta’lim sifatini oshirishga katta e’tibor qaratilmoqda.
Shu maqsadda hukumat, nafaqat yangi avlod xususiy, xalqaro universitetlarga litsenziyalar beribgina qolmay, balki davlat universitetlarini modernizatsiya qilishga ham alohida e’tibor qaratmoqda. Universitetlar Oliy ta'limning G'arb modelini qabul qilish uchun bosh qotirishmoqda va hukumat faol tadqiqot portfeliga ega bo'lgan universitetlar va akademiklarni faol ravishda rag'batlantirmoqda.
O‘zbekiston akademiklari endi o‘zlarining mustamlakachilik merosi soyasida ishlay olmasligini, balki sifatli izlanishlar va shunga mos ravishda indekslangan SCOPUS jurnallarida yaxshi nashrlar orqali akademiklar dunyoda o‘z o‘rnini egallashlari kerakligini anglay boshladilar. Shu bilan birga, O‘zbekistonda pedagogika, ilmiy-tadqiqot va tarmoq sohalari o‘rtasida tafovut mavjud. ORCID Oʻzbekiston Oliy taʼlim ekotizimidagi hali kòpchilikka ma'lum bòlmagan obʼyektdir. ORCID haqida juda kam sonli akademiklar eshitgan yoki ORCID bilan tadqiqot hisoblari bor. ORCIDning talablari, imtiyozlari va imkoniyatlari bizga mos keladi va biz tadqiqotchilarning profilini aniqlash va sertifikatlashning noyob tizimi uchun ularning qilingan ishlarini himoya qilishda katta ahamiyatga egamiz. Koʻproq universitetlar Oʻzbekistonda faoliyat yuritish uchun litsenziya olsalar, koʻproq tadqiqotchilar/akademiklar Oʻzbekiston Oliy taʼlim muassasalariga kirishadi. Maqsadimiz ularni soxta va ikkilamchi nashryotlar tomonidan ekspluatatsiya qilinishiga yo‘l qo‘ymaslik uchun to‘g‘ri yo‘l ko‘rsatishdir. Biz ORCIDni soxta va ikkilamchi noshirlar holi, eng ishonchli nashryotlar uchun asos sifatida ko'ramiz va shuning uchun ORCID dasturini faol ravishda targ'ib qilish O'zbekistondagi barcha Oliy ta'lim tizimining eng yaxshi manfaatlariga javob beradi.
Amritdinova Parvina: Sizning javobingizga qaraganda, bu juda muhim loyiha. Ammo ORCID nima va ORCID nima uchun O‘zbekiston universitetlari va o‘zbek akademiklari uchun muhim?
Praveen Malla: Bu savolga hamkasbim Rafieva Bunafsha javob beradi. U bizning ORCID bilan bog'liq barcha aloqalarimiz uchun javobgar shaxs hisoblanadilar. (SPOC). U kishi bilan yaqindan suhbatlashishingizni so'rayman. U ushbu mavzuni batafsil bayon qilishi va ORCIDning O‘zbekiston sharoitidagi ahamiyatini tushuntirib berishi mumkin.
Amritdinova Parvina: Albatta. Vaqtingizni ajratganingiz uchun rahmat.
Praveen Malla: Salomat bo'ling.
(Prof. Praveen B. Malla Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti Samarqand filiali Raqamli iqtisodiyot va axborot texnologiyalari kafedrasi professori va ushbu loyihaning kordinatori).